Pieter Abts & Koen Abts

Natuur en Landschap,

Elk landschap is een vergaarbak van grote en kleine historische gebeurtenissen en verhalen. Ook in onze natuurgebieden schuilt dikwijls een cultuurhistorisch verleden. Het kasteelpark van Meldert ligt hier het meest voor de hand. Minder opvallend, maar even interessant, zijn de stukken natuur die voorheen een publieke functie hadden zoals de gemene weiden van het Blauwschuurbroek of de Hazenberg in Bierbeek, die ter beschikking stonden van de (arme) gemeenschap. Doorheen de tijd verloren deze weiden echter hoe langer hoe meer hun uitdrukkelijke gemeenschapsfunctie. Vele stukken werden immers toegewezen of verhuurd aan particuliere  gebuikers , waardoor de referentie naar het gemene goed verdween. In sommige gevallen bracht de lage landbouwopbrengst deze stukken echter terug in de publieke sfeer. Vooral in de jaren tachtig greep er een ommekeer plaats. Tal van gemeenteweiden kregen toen het statuut van een ‘publiek' natuurgebied. Op deze wijze krijgt de gemene weide in de hedendaagse samenleving dan toch alweer enige betekenis. Maar er is meer. Het culturele verleden en het natuurlijke paradijs van weleer kan je in al onze natuurgebieden proeven. Zo geven te talrijke kleinschalige hooilanden ons een blik op het vrij recente agrarische verleden van boer en paard, terwijl de bloemenweelde aangeeft hoe het er enkele decennia geleden wel eens op vele plaatsen kan uitgezien hebben. Een vereniging als Natuurpunt heeft dan ook een belangrijke taak om, naast grote natuurlijke structuren, het gemeenschappelijke erfgoed van oude cultuurlandschappen door te geven aan de volgende generaties.

Het behoud, het beheer en de ontwikkeling van natuurparels is een zaak die ons sterk bezighoudt. Een natuurgebied is immers niet zomaar een stuk grond, maar een project waar we samen aan werken. Juist doordat vele mensen er bij betrokken zijn, krijgen gebieden waarde en betekenis . Onze zomerse en winterse inspanningen leveren mooie resultaten op: van een egaal groene wei maken we terug een bloemrijk hooiland , van eentonige populieraanplantingen maken we een inheems loofbos . Door onze inzet en door het tonen hiervan aan de buitenwereld geven we waarde aan een gebied, dat tot dan toe in de ogen van velen alleen een stuk  braak was. We geven aan dat deze natuurgebieden een gemeenschappelijke ruimte zijn waar we samen voor moeten zorgen. Vrijwillig natuurbeheer is precies de reden waarom we samen een vereniging vormen . Heel wat mensen steken geheel belangeloos maar al te graag nu en dan eens de handen uit te mouwen. Dit is en blijft één van de belangrijke missies van onze vereniging: mensen betrekken bij de natuur en het beheer . Niet alleen in woorden, maar ook in daden. Dat het duurzaam instandhouden van almaar meer en grotere natuurgebieden geen evidentie is, ondervinden we elke dag. Maar één ding is zeker: elk gebied dat we, gedragen door de mensen van terplekke, kunnen veiligstellen en beheren, is een grote stap vooruit in de de realisatie van concrete en tastbare natuur .

In tegenstelling tot wat sommigen misschien wel denken, zijn de meeste beheerde natuurgebieden geen oerreservaten waar niets doen het beste beheer is.  Vele reservaten in Velpe-Mene zijn namelijk het resultaat van een wisselwerking tussen cultuur en natuur , de één al meer cultuur, de andere meer natuur. Het zijn dikwijls de laatste relicten van vroegere cultuurlandschappen met hun specifieke vegetatie en fauna. Zulke halfnatuurlijke landschappen of cultuurnatuur hebben dan ook nood aan een specifiek beheer, dat vroeger deel uitmaakte van een extensief gebruik, dat nu weggevallen is. De hoge biodiversiteit was voorheen dus een onbedoeld gevolg van die weinig efficiënte omgang, terwijl de propere lucht, water en bodem de rest deden. Welnu, op dit moment is zulke cultuurnatuur niet meer zomaar een onbedoeld bijproduct meer. Zulke natuur vergt vergt inzet, veel inzet. We moeten alles in het werk stellen om de laatste restpopulaties niet verloren te laten gaan: de laatste orchideeën en akkeronkruiden, de laatste grauwe gorzen en wulpen of de laatste hazelmuizen . Dit in de hoop dat we in de toekomst de rest van het landschap kunnen (blijven) bevoorraden met zaden, kruiden, vogels en insecten als ook daar de geschikte uitgangssituaties zijn hersteld. Op dit moment zijn in vele van onze gebieden al de ideale condities geschapen om de streekeigen soorten te behouden. Alhoewel kleine gebiedjes niet volstaan, zijn ze wel noodzakelijk. Onmisbaar in heel dit proces zijn de talrijke vrijwilligers die actief zijn achter elk van onze natuurgebieden . Rond ons reservatencomplex zijn ze intensief bezig met het onderzoeken van de natuurwaarden, zorgen ze voor de aankoop of pacht, denken ze mee aan het opstellen van beheersplannen, het organiseren van wandelingen én het uitvoeren van natuurbeheer. Ondanks de professionalisering blijft natuurbeheer binnen Natuurpunt in de eerste plaats een zaak voor én van vele vrijwillige medewerkers die van natuur hun zorg maken. Hun betrokkenheid is de belangrijkste garantie voor een duurzaam beheer en voor een echte waardering van de natuur in een streek .

Rond elk reservaat pogen we mensen te mobiliseren om mee te denken en te werken rond natuur en landschap in de streek. Natuurpunt Velpe-Mene heeft in het verleden tal van pogingen ondernomen om rond elk gebied een echt team uit te bouwen met meerdere mensen die samen een ploeg vormen . Zo ontstaat ‘beweging'. Daarin maken wij als Natuurpunt het verschil. Gesteund door professionelen steken wij – de vrijwilligers – de handen uit de mouwen. Om die reden organiseren we tijdens de zomer ongeveer in elk gebied van onze afdeling natuurbeheerdagen. Om het belangeloze werk van zovele vrijwilligers extra in de verf te zetten, plaatsen we deze beheerdagen graag eens in de schijnwerpers. Aan de ene kant is het eens een plezierige en gezonde ervaring, waarin je samen met vele andere sympathisanten een gebied beter leert kennen en samen met anderen aan een gemeenschappelijk doel werkt. Aan de andere kant geeft natuurbeheer heel wat voldoening, zeker als je in de lente door de verschillende natuurgebieden trekt en ziet dat er een positieve evolutie is. Als je in april door het Koebos loopt en vaststelt dat daar waar vroeger nog een soortenarme ruigte was er nu hele tapijten met pinksterbloem en grote vlekken bittere veldkers staan. Als je in mei in de Snoekengracht enkele duizende brede orchissen ziet bloeien en weet dat daar 20 jaar geleden nog slechts enkele exemplaren voorkwamen. Of als je een mooie ontwikkelingen ziet in het Aardgat, de Rozendaalbeekvallei of Molenbeekvallei . Dan weten we dat het loont en dat we moeten voortdoen.

Eind juni en d e maanden juli en augustus zijn de hoogdagen van het natuurbeheer. Vele handen zijn er nodig in deze periode onze gebieden te hooien. In de hooitijd is het altijd weer alle hens aan dek. Vele handen maken het werk licht. Met hoe meer we zijn, hoe prettiger is het werk. Weer of geen weer, altijd is extra ondersteuning welkom. Vandaar onze oproep : doe mee aan natuurbeheer in je buurt en je streek. Kom mee ontspannend werken in een prachtige omgeving: natuurbeheer is natuurbeleving in de puurste zin van het woord . Help mee, met je twee voeten in de natuur, aan het behoud van een aangename en boeiende omgeving in je buurt. Hier boven geven we een overzicht van een de natuurbeheeractiviteiten in de verschillende reservaten in afdeling Velpe-Mene. Ruik en voel zelf nog eens het hooi. Hopelijk kunnen we jou en jouw vrienden/kennissen verwelkomen op één van deze hooidagen!

vele handen maken het werk licht